De afkorting ATEX is afgeleid van de Franse woorden ATmosphere EXplosible, zoals vastgelegd in de Europese richtlijnen voor explosieveiligheid.
Vanuit het Arbeidsomstandighedenbesluit artikel 3.5c zijn bedrijven waar explosierisico's aanwezig kunnen zijn, verplicht om een explosieveiligheidsdocument (EVD) op te stellen.
Een stof wordt als ontplofbaar beschouwd als deze zelfs zonder de aanwezigheid van zuurstof tot ontploffing kan komen.
Je herkent een explosieve atmosfeer door waarschuwingsborden met EX of Explosieve atmosfeer.
Een ATEX-zone is een omgeving waarin het risico op explosiegevaar aanwezig is. Deze gevaarlijke omgeving kan ontstaan door de aanwezigheid van gas, dampen, nevels of stof die vrijkomen bij bepaalde werkprocessen.
In de praktijk wordt de term "ATEX" vaak gebruikt als synoniem voor twee richtlijnen die organisaties helpen om het risico op explosies te beperken onder atmosferische omstandigheden. Deze twee richtlijnen zijn ATEX 114 en ATEX 137.
Een explosie ontstaat wanneer een mengsel van lucht en een brandbare stof (zoals gassen, dampen, nevels of stof) onder atmosferische omstandigheden ontsteekt en zich vervolgens uitbreidt totdat alle brandbare stof is verbrand. Het gevaar voor explosies kan zich in drie vormen uiten:
Gasexplosiegevaar
Nevelexplosiegevaar
Stofexplosiegevaar
Om explosiegevaar te beperken, kunnen verschillende maatregelen worden genomen:
1 Vervanging van de brandbare stof door een minder of niet-brandbare stof.
2 Het isoleren van de brandbare stof binnen het proces om te voorkomen dat het zich vermengt met de omgevingslucht.
3 Werken onder ventilatiecondities waarbij de concentratie van de onderste explosiegrens niet bereikt kan worden, waardoor explosiegevaar wordt uitgesloten.
4 Werken onder zuurstofarme condities (inertiseren) om explosiegevaar uit te sluiten.
5 Repressieve maatregelen, zoals het verwijderen van ontstekingsbronnen op plaatsen waar explosiegevaar kan ontstaan, of ervoor zorgen dat ontstekingsbronnen voldoen aan een passend beschermingsniveau om de kans op ontsteking voldoende te verlagen.